Diyot, akımı yalnızca bir yönde ileten (belirli bir voltaj seviyesinde çalıştırıldığı sürece) iki terminalli bir elektronik bileşen olarak tanımlanır. İdeal bir diyot bir yönde sıfır dirence ve ters yönde sonsuz dirence sahip olacaktır. Diyotlar, çoğunlukla silikondan, bazen de germanyumdan oluşan bir yarı iletkenden yapılır. Diyot iki uçtan oluşur katot(-) ve anot(+). Diyotların katot(-) ucu bir çizgi ile belirtilir. Diyot sembolü ve günlük hayatta kullanabileceğimiz hali aşağıdaki görselde gösterilmiştir.
Diyotlara ileri yönde akım sağlandığında kapalı bir devre gibi davranarak akımın ok yönünde akmasına izin verir. Ters yönde akım uygulandığında ise açık bir devre gibi davranarak akımın akmasına izin vermez. Bu neden elektronikte yeri ve önemi büyüktür. Yanlışlıkla ters yönde gerilim verseniz bile eğer diyot kullanırsanız bunun önüne geçebilir ve devrenin zarar görmesini engelleyebilirsiniz.
Diyotun genel kullanım amacı bu şekildedir ancak bununla birlikte birçok diyot çeşidi vardır ve hepsinin kullanım alanı ve amaçları farklıdır. Şimdi size bunlardan en önemli olan çeşitlerinden bahsedeceğiz.
ZENER DİYOT
Zener diyotlar elektronik devrelerde en çok kullandığımız diyot türlerindendir. Zener diyotların çalışma prensibi ileri yönde akım uygulandığında genel amaçlı diyotlarınki ile aynıdır. Ancak ters gerilim uygulandığında bir voltaj regülatörü gibi davranır. Bunu açıklayacak olursak örneğin, Zener gerilimi 9V olan bir zener diyot seçtiğimizde, ters yönde 12V gerilim uyguladığımızı farz edersek (yani katot ucuna 12V uygularsak) zener gerilimi 9V olduğu için oradaki voltaj 9V ile sınırlandırılır yani bir voltaj regülatörü gibi davranmış olur.
Aşağıda zener diyotun sembolü ve günlük hayatta karşılaşabileceğimiz modeli gösterilmiştir.
SCHOTTKY DİYOT
Schottky diyotlar anahtarlama devrelerinde hızlı anahtarlamanın önemli olduğu yerlerde kullanılan diyotlardır. Genel amaçlı diyotlarda ileri yönde akım geçtiğinde diyot üzerine düşen gerilim 0.6-1.7V arasında değişirken schottky diyotlarda bu gerilim düşümü 0.15V-0.45V arasında değişir. Bu sayede daha hızlı anahtarlama yapabilirler.
Schottky diyotun günlük hayattaki görünümü genel amaçlı diyotlara benzer, sembolü ise aşağıdaki gibidir.
LED (Light Emitting Diode)
En çok kullandığımız ürünlerden biri olan LEDler de aslında birer diyottur. Işık saçan diyotlar olarak da bilinirler. Kırmızı, yeşil, mavi ve vb gibi birçok renkte ürünü mevcuttur. Etrafa ışık saçmasının yanında bazı devrelerde istenilen fonksiyonun ya da cihazın çalışıp çalışmadığı hakkında bilgi almak için de kullanılır. Genel amaçlı diyotlar ile aynı mantık ile çalışır tek fark etrafa ışık yaymasıdır.
LED sembolü aşağıdaki gibidir.
VARAKTÖR DİYOT
Bunlar aynı zamanda Varicap diyotları olarak da bilinir. Değişken kondansatör gibi davranır. İşlemler esas olarak yalnızca ters önyargı durumunda gerçekleştirilir. Bu diyotlar, sabit voltaj akışı varlığında devre içindeki kapasitans aralıklarını değiştirme yeteneği nedeniyle çok ünlüdür. Kapasiteyi yüksek değerlere kadar değiştirebilirler. Varaktör diyotta, ters öngerilim voltajını değiştirerek tükenme katmanını azaltabilir veya artırabiliriz. Bu diyotların cep telefonları, uydu ön filtreleri vb. için voltaj kontrollü osilatör olarak birçok uygulaması vardır. Varaktör diyotun sembolü aşağıda verilmiştir.
ADIM KURTARMA DİYOTLARI
Ayrıca snap-off diyot veya şarj-depolama diyotu olarak da adlandırılır. Pozitif darbeden gelen yükü depolayan ve sinüzoidal sinyallerin negatif darbesinde kullanılan özel tip diyotlardır. Akım darbesinin yükselme süresi, yakalama süresine eşittir. Bu diyotun sembolü aşağıda gösterildiği gibidir.
Bu diyotların dışında çok kullanılmayan ama bilmenizde fayda olacak diğer diyot çeşitleri de bulunmaktadır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz;
· Peltier Diyot
· Kristal Diyot
· Çığ Diyodu
· Silikon Kontrollü Doğrultucu
· Vakum Diyotları
· PIN Diyot
· Gunn Diyot
· Süper Bariyer Diyotları
· Tünel Diyot
Bunlar çok kullanılmasa da mevcut olan diğer diyot türleridir. Hepsinin ortak özelliği yazımızın başında anlattığımız gibi tek yönde akımı geçirerek kapalı bir devre gibi davranmasıdır, diğer kendine has olan özellikler kullanım amaçlarını belirlemektedir.
.png)
